Last Updated on januari 23, 2023 by Léon Polman
Recent bezocht ik Gent. Op een frisse en mooie zondagochtend raakte ik verzeild op een fantastisch boekenmarktje op de Ajuinlei en de Predikherenlei, midden in het prachtige middeleeuwse centrum van deze eeuwenoude stad. Hoe heerlijk was het om weer tussen de mensen te snuffelen in allerlei boeken, oud en nieuw. De boeken waren heel divers en veelal van goede kwaliteit. Uiteenlopend van W.F. Hermans, Willem Elsschot (Lijmen én het Been!) en uiteraard die andere grote Vlaamse schrijver Hugo Claus (Het Verdriet van België) tot aan een biografie over de Rolling Stones. En veel en veel meer. Een tóp boekenmarkt dus. En zo kreeg ik ook een prachtig klein boekje in handen van Heinrich Böll, één van de grote naoorlogse Duitse schrijvers en Nobelprijswinnaar Literatuur. Het verhaal op de eerste bladzijden intrigeerde mij meteen. Het verhaal gaat over een elektriciën in de late Adenauer-jaren die een 180- graden wending geeft aan zijn eigen leven. Een kleine held zullen we maar zeggen.
Helden van onze maatschappij
Verder struinend door de stallen viel mijn oog op een biografie over Jacques Brel, een van mijn muzikale helden. Ik realiseerde me opeens dat Böll en Brel qua thematiek in hun artistieke werk best wat overeenkomsten hebben. Beiden stellen namelijk vaak de gewone burger centraal. Vanuit het perspectief van de burger als de kleine held kijken ze beiden naar de wereld. Wat waren ze hun tijd vooruit. In hun tijd moest de kleine held namelijk nog ontdekt worden en het heeft nog heel lang geduurd voor de kleine helden ook echt maatschappelijk gewaardeerd werden. Ik moest meteen denken aan al die helden tijdens de corona-periode zoals medisch personeel en in het bijzonder de verpleegkundigen, de leraren in het onderwijs, maar ook de pakketbezorgers, de productiemedewerkers en al die vele anderen die de basis van onze maatschappij overeind hielden.
Toen ik op diezelfde boekmarkt het boek ‘Der Prozeß’ van een andere literaire held Franz Kafka zag liggen moest ik ook denken aan hoe de kleine held verpletterd kan worden door de bijna een moorddadige machine die bureaucratie heet. De toeslagaffaire, of beter gezegd het menselijk drama door toeslagen, is hier natuurlijk een heel ernstig pijnlijk voorbeeld van. Het stemt mij wel hoopvol dat er in ieder geval ook andere helden zijn die zich met hart en ziel inzetten om dit drama aan de kaak te stellen en het te helpen oplossen.
Wanneer is iemand een held?
Met die boeken in mijn handen begon ik te mijmeren wat een held eigenlijk is, en wanneer is iemand eigenlijk een held? Eenmaal thuis zocht ik het op in de (digitale) Van Dale. Die geeft aan dat een held uitblinkt door moed. En bij moed gaat het volgens Van Dale om kracht. Oké…Het was mij nog niet helemaal helder, dus zocht ik verder. Kracht, aldus Van Dale, bestaat op zijn beurt uit morele kracht en lichamelijke kracht. En dan lees ik iets waar ik me wel in kan vinden: “Als jij moed bezit dan durf je dingen te doen ondanks weerstand en of angst.” Daarmee kom ik op mijn eigen definitie van een held: Iemand die moed toont en dingen durft te doen ondanks weerstand of angst. Iemand die regels doorbreekt en risico’s neemt.
Een van mijn andere helden, Thé Lau van The Scene, zong er ook al over:
Waar zijn de helden, waar zijn de helden heen
Staan ze gebeiteld op hun sokkels, zijn ze al van steen
Waar zijn de helden, wat is een heldendaad
Zijn alle helden op het slagveld of lopen ze gewoon op straat.
Welke held ben jij?
Met die laatste regel in gedachten vraag ik mezelf af wie in mijn directe omgeving eigenlijk de helden zijn. En het antwoord daarop is voor mij niet zo moeilijk: Dat zijn de zorgzame verpleegkundigen die mijn moeder in haar laatste, helaas uiterst trieste, levensfase in het verzorgingstehuis goede zorg maar vooral ook warmte en liefde hebben gegeven. En mijn vader die, tot het absoluut echt niet meer kon, op tachtigjarige leeftijd met veel liefde en toewijding 24-uur per dag jarenlang mantelzorger voor haar is geweest.
Zo kan ik kan nog wel even doorgaan, want de helden lopen inderdaad (ook) gewoon op straat. Zoals bijvoorbeeld een vriendengroep van mij die volgend jaar de Tour for Life gaat fietsen ten behoeve van een goed doel, namelijk onderzoek naar kanker (Daniel den Hoed Fonds).
Maar we hebben nog veel meer helden nodig, met name in organisaties, zowel groot en klein. Medewerkers die met toewijding en met hart en ziel zich inzetten. Medewerkers die moed tonen om situaties te overwinnen, om patronen te doorbreken en die risico’s durven te nemen om het anders te doen. Die zich durven uitspreken wanneer in hun ogen regels en afspraken niet meer kloppen.
Tot slot mijn vraag: welke held ben jij? Of welke held kan en wil jij zijn? Want om met Thé Lau en The Scene af te sluiten: “… vandaag, vandaag kunnen we helden zijn.