Wat een vak!

‘Implementeren is een vak, ons vak!’ Dat was ooit, in de jaren 90, een reclamespotje op de radio. Van Pentascope. Reclamespotjes hebben we al lang niet meer uitgezonden. Maar implementeren is nog steeds ons vak. We gebruiken de termen veranderen, implementeren, werkend krijgen gevoeglijk door elkaar. Het komt op hetzelfde neer: verbeteren.  Vanuit de gedachte die Jan Hanlo ooit in een gedicht schreef: ‘Anders is niet altijd beter, maar beter is wel altijd anders’. Een waarheid als een koe. Nog steeds. Veranderen doe je niet om te veranderen.

De slogan uit het spotje over implementeren, verwijst naar het Pentascope, waarmee we 30 jaar geleden begonnen. Implementeren staat voor ‘zorgen dat het werkt’ en ook ‘dat het leuk is’. Automatisering, nieuwe software, technologie – zoveel mogelijk met mensen die er mee gaan werken bedenken, ontwerpen en samen leren het te gebruiken. Niet vóór mensen maar mét mensen. En dat is nog steeds wat wij, als Pentascope, doen.

Taal en hoe krijg ik mensen mee?

Een van mijn stokpaardjes, en wie met mij werkt herkent het, is de taal die wij gebruiken. En die taal is vaak niet toereikend om te vertellen wat we bedoelen. Sterker, de taal die we gebruiken is vaak tegengesteld daaraan. Ik krijg regelmatig de vraag ‘Hoe krijgen wij mensen mee in de verandering?’ Zo’n vraag kan een hele wereld van normen en opvattingen over veranderen in zich hebben. Kennelijk is er een actor, degene die de mensen mee moet krijgen en die iets wil. En er zijn ook mensen die niets willen, die meegenomen moeten worden, de passieve mensen. Maar vaak is het de ontoereikendheid van de taal die dit veroorzaakt en niet de overtuigingen of opvattingen. Eerder het niet bewust zijn van de impliciete boodschappen die daarin opgenomen kunnen zijn. Het met elkaar onderzoeken van de eigen formuleringen, het taalgebruik met elkaar, is een van mijn favoriete bezigheden in dit vak.

Taskforce

Ook het ‘hoe’ in de vraag is interessant. In een van mijn opdrachten had een veranderteam van alles geprobeerd om teams uit verschillende regio’s te bewegen dezelfde werkwijze te hanteren. Een beweging richting centralisatie van voorheen autonome kantoren. Ze hadden alles van stal gehaald om dat voor elkaar te krijgen. Met veel creativiteit, met filmpjes, prijzen en een taskforce die met motoren bij de kantoren op de zeepkist gingen staan. Om de boodschap uit te dragen. Na al die creativiteit was de vraag: ‘Hoe dan wel, als dit allemaal al niet helpt?’. En dan komen we terug bij implementeren. Ook hier begint het met het ontwerp en de betrokkenheid van mensen waar het voor bedoeld is. In deze situatie was dat ontwerp (systeem) al klaar. Ook als je niet opnieuw kunt beginnen kun je vragen ‘hoe vinden de mensen waar het om gaat dat het kan werken’. Ook ‘hoe’ is een vraag die je niet voor een ander hoeft te beantwoorden.

Taal en symboliek

In 2021 heb ik samen met mijn collega Engbert Breuker, het MT van de gemeente Borger-Odoorn begeleid. Zij zitten midden in een verandering. Ze zoeken in dit proces met elkaar naar overeenstemming en verschillen in veranderen en de rol die je neemt als MT. Ga je het  proces vóór je organisatie ontwerpen of laat je het samen met mensen ontstaan. Zij hebben gekozen voor een proces waar ze samen geïnspireerd raken en zien mogelijkheden om die inspiratie in de organisatie ook te laten ontstaan. In het bijgevoegde filmpje vertellen Dorine Rensen en Erik Rossel van de gemeente Borger-Odoorn daarover. Wat ze niet vertellen in het filmpje is dat om 11:06 op de tweedaagse een ‘collectief kwartje’ viel. Daarmee is 11:06 een symbool geworden en geeft het taal, uiting aan het gemeenschappelijk gedeelde gevoel over de veranderaanpak. En die gemeenschappelijke taal en symboliek is van grote waarde.